آزمایش DFI (بررسی میزان شکست DNA اسپرم) چیست و چه نقشی در تشخیص ناباروری در مردان دارد؟
علل ناباروری مردان حدود %20 از کل موارد ناباروری را شامل می شود. تا به امروز، ارزیابی ناباروری مردان، بر اساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، شامل بررسی تعداد کل اسپرم، تحرک و مورفولوژی می باشد. از این میان، مورفولوژی غیر طبیعی اسپرم نه تنها بر میزان لقاح موفقیت آمیز و میزان بارداری در هر چرخه موثر است بلکه خطر سقط جنین را افزایش می دهد، حتی اگر انتقال جنین از طریق روش های کمک باروری موفقیت آمیز باشد.
تست DFI آزمایشی است که برای بررسی ناباروری مردان به کار می رود که در آن میزان شکست DNA اسپرم مشخص می شود. در واقع به زبان ساده کاربرد تست DFI، در بررسی میزان قطعه قطعه شدن DNA اسپرم می باشد.
در حقیقت، در بسیاری از موارد، ناباروری مردان به علت نقص در DNA اسپرم ایجاد می شود، که تجزیه و تحلیل کیفیت مایع منی (آزمایش اسپرموگرام) هنوز قادر به تشخیص آن نیست. بنابراین برای پیش بینی ناباروری مردان باید تست DFI انجام گیرد که از ارزش تشخیصی و پیش آگهی بهتری نسبت به پارامترهای معمول مایع منی برخوردار می باشد. آسیب DNA اسپرم و قطعه قطعه شدن آن یکی از شایع ترین ناهنجاری های مرتبط با DNA در مردان است که منجر به کاهش کیفیت مایع منی، لقاح ناموفق و عدم تشکیل جنین، اختلالات رشد و تکامل جنین پیش از لانه گزینی شده و همچنین سبب عدم موفقیت درمان ناباروری می گردد.
از تفاوت اصلی تست DFI با اسپرموگرام می توان گفت که در DFI علت شکست DNA مورد بررسی قرار می گیرد اما در صورتی که در آزمایش اسپرموگرام تعداد و حرکت و شکل اسپرم ها بررسی می شوند.
درتست DFI با استفاده از روش های مختلف مانند TUNEL، SCSA و SCD میزان قطعه قطعه شدن یا شکست DNA اندازه گیری و بررسی می شود.
آزمایش DFI چگونه انجام می شود؟
اصول تست DFI تا حدودی مشابه آزمایش اسپرم یا آنالیز مایع منی است، با این تفاوت که در آن میزان شکست DNA و تراکم کروماتین بررسی می گردد. جمع آوری نمونه (مایع منی) توسط فرد انجام می شود و بهتر است موارد زیر در آن رعایت گردد:
• نمونه گیری به روش استمناء انجام شود، زیرا مخلوط شدن ترشحات منی با ترشحات واژن ممکن است در کاهش کیفیت مایع منی موثر باشد.
• به هیچ عنوان برای نمونه گیری از صابون، ژل و کاندوم استفاده نشود.
• ظرف مخصوص جمع آوری نمونه باید کاملا استریل باشد.
• ترجیحا 3 تا 5 روز از آخرین نزدیکی (رابطه جنسی) گذشته باشد.
تست DFI در چه مواردی توصیه می شود؟
از موارد کاربرد تست DFI یا بررسی میزان شکست DNA اسپرم، می توان به آیتم های زیر اشاره کرد:
• تست DFI یکی از پارامترهایی است که در ناباروری های بدون دلیل بررسی می گردد؛
• رشد ضعیف جنین وجود دارد؛
• شکست مکرر روش های کمک باروری مانند IVF/ ICSI
• سقط مکرر جنین؛
• سن بالای آقا؛
• وجود واریکوسل؛
• وجود پارامترهای غیرطبیعی در آزمایش آنالیز اسپرم علی الخصوص مورفولوژی اسپرم؛
• قرار گرفتن در معرض مواد مضر مانند سیگار، مواد مخدر ، سموم و مواد شیمیایی
علل شکست DNA اسپرم
عوامل زیادی می توانند باعث قطعه قطعه شدن و آسیب به DNA اسپرم شوند که می توانند ناشی از سرطان، عفونت، مصرف مواد مخدر، تب بالا، بالا رفتن دمای بیضه، آلودگی هوا، استعمال سیگار، مصرف الکل، استرس، رژیم غذایی نادرست، آلاينده هاي محيطی و شغلي، واریکوسل و افزایش سن باشند که با بررسی میزان شکست DNA اسپرم
می توان بهترین گزینه درمانی را به زوج های نابارور معرفی کرد و شانس بچه دار شدن را افزایش داد.
درمان شکست DNA اسپرم
برای درمان شکست DND اسپرم، عوامل مختلفی تاثیر گذارند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم
• تجویز دارو در صورت وجود عفونت یا تب بالا یکی از روش های درمان شکست DNA اسپرم می باشد؛
• از دیگر اقداماتی که برای درمان شکست DNA اسپرم انجام می گیرد، اصلاح سبک زندگی می باشد که شامل موارد زیر است:
-ترک مواد مخدر، سیگار و الکل
-کاهش استرس
-ترک شغل های در محیط گرم یا نشسته
-داشتن رژیم غذایی سالم و مصرف غذاهای تازه به ویژه آنتی اکسیدان ها یا ویتامین C و E؛
• درمان واریکوسل در صورت وجود نیز در درمان شکست DNA اسپرم مؤثر می باشد؛
• جایگزین کردن روش های کمک باروری هدفمندتر یعنی ICSI یا میکرو اینجکشن به جای IVF نیز یکی دیگر از روش های درمان می باشد.
تست SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay)
آزمایش بررسی شکست DNA در اسپرم به وسیله فلوسایتومتری
فلوسایتومتری یکی از روش های آزمایشگاهی پیشرفته است که در آن هر نوع سلولی(35000-10000سلول در ثانیه) بعد از آماده سازی و اتصال به رنگ های فلورسنس در یک جریان مایع از مقابل منابع نوری که بیشتر لیزر هستند عبور می کنند و در کسری از ثانیه اطلاعات تعداد زیادی از سلول ها مورد ارزیابی قرار می گیرد.
بررسی میزان شکست DNA در اسپرم (DFA) بوسیله فلوسایتومتری به تست SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay)معروف است. در این تست از یک پروتکل یکسان بین المللی برای آماده سازی نمونه استفاده می شود و در آن بیش از 10000 اسپرم مورد بررسی قرار میگیرند. در این روش اساس کار بر پایه اتصال رنگ آکریدین نارنجی به رشته های دوتایی و یا تکی DNA است که به شکل دقیقی در دستگاه فلوسایتومتر ارزیابی می شوند.
